Według „Encyklopedii współczesnego bibliotekarstwa polskiego”, biblioterapia to dział psychologii czytelnictwa, znajdujący się również w sferze zainteresowań medycyny, pedagogiki i socjologii.
Biblioterapię można by nazwać inaczej terapią lub leczeniem książką. Oddziaływanie terapeutyczne polega na wpływie psychicznym lektury na zachowanie i reakcje pacjenta w rozwiązywaniu jego problemów życia codziennego. Ten szczególny moment na wdrożenie biblioterapii ma miejsce podczas choroby, kiedy dochodzi do zaburzeń określonych funkcji związanych z uszkodzeniem układu nerwowego.
Terapia literaturą ma zastosowanie w:
- leczeniu hospitalizowanych - stosuje się tu treści o charakterze dydaktycznym, dotyczące stanu zdrowia pacjenta oraz materiały relaksacyjne
- wobec klientów behawiorystycznych, tudzież emocjonalnych w środowisku otwartym i zamkniętym, zastosowanie ma tu literatura wglądowa, wywołująca uczucia identyfikacji, projekcji, oczyszczania (aspekt kliniczny)
- przypadkach przejawiających poważnych trudności zdrowotne, którzy poprzez zastosowanie tekstów dydaktycznych i wyobrażeniowych, polepszają proces samorozwoju (rozwojowa, wychowawcza)
W biblioterapii można wyróżnić następujące funkcje terapeutyczne:
- uspokajające – baśnie, książki przygodowe, fantastyczne, humorystyczne
- pobudzające – książki o tematyce przygodowej, wojennej, podróżniczej, popularnonaukowej
- refleksyjne – powieści obyczajowe, książki zawierające wątek romansowy, biograficzne, psychologiczne
Biblioterapia rozwojowa jest najczęściej praktykowana przez nauczycieli jako wspomaganie procesu dydaktycznego i wychowawczego. Pozwala na zmianę niepożądanych zachowań, sposobu myślenia, może doprowadzić do twórczego i aktywnego działania oraz pomóc we właściwym funkcjonowaniu wychowanków w rodzinie, szkole, wśród rówieśników.
Aby osiągnąć zamierzone cele należy pamiętać o dobrowolności uczestnictwa w procesie biblioterapii oraz o stworzeniu miłej atmosfery, sprzyjającej poczuciu spokoju i bezpieczeństwa uczestników.
Dlatego też, dziecko w okresie rozwoju intelektualnego, u którego zdiagnozowano jakąś dysfunkcję, lub miewa trudności edukacyjne, albo jest w fazie leczenia medycznego - winno trafić do terapeuty zdrowotnego, który ze swej bogatej wiedzy i doświadczenia wdroży plan działania na okres adekwatny do zapotrzebowania.
